Engin venjuleg verslun - Fyrsti hluti

þessi efni með bruggun eða óleyfilegri sölu áfengis. Til þess var ætlast að lögregluembættin og bæjarfógetar á hverjum stað létu áfengisútsölunni í té upplýsingar um þá sem hefðu gerst brotlegir við áfengislög og reglur. Slíkt var þó ekki gert af krafti fyrr en undir lok þriðja áratugarins og kom í kjölfar stóraukins eftirlits stjórnvalda með því að reglugerðum um áfengi væri fylgt. Ýmis eldri dæmi eru þó um að lögregluyfirvöld hafi haldið slíka lista og nefna má að langvinn mála- ferli spunnust árið 1923 út af lista sýslumannsins á Ísafirði, þar eð sumir sem á honum voru töldu þann heiður óverðskuldaðan. 413 Skriffinnska varð eðlilega stór hluti starfsins hjá Áfengisversluninni og hjá áfengisútsölunum. Gefa þurfti dóms- og kirkjumálaráðuneytinu skýrslur um sölu áfengis, kalla eftir skýrslum frá lyfjaverslunum, búa til skýrslur um sölu á svokölluðu iðnaðaráfengi og sums staðar þurfti að gefa áfengisvarnanefndum (eftir að þær komu til sögu um miðjan fjórða áratug- inn) skýrslur um þá sem keyptu áfengi. Auk þess var öll sala færð í vínsölubók við nafn kaupanda; þegar kaupandi birtist þurfti vitaskuld að kanna hvort hann væri búinn að fara yfir 10 lítra hámarkið sem leyfilegt var að selja (gilti til 1928). Eins og fyrr segir mátti enginn kaupa áfengi nema undirrita drengskaparheit á þar til gerðan seðil um að viðkomandi ætlaði að nota vínið sjálfur. Þessir seðlar voru sendir víða um land til að fólk gæti haft þá til taks. En líklega var hægur vandi að komast hjá þessum reglum og fá aðra til að kaupa eða að gefa einfaldlega upp rangt nafn, enda fæstir með skilríki á sér. Sumir munu líka hafa forðast að kaupa áfengi sjálfir en fengið aðra til þess, svo þeir kæmust hjá skráningu. 414 Lítillega dró úr skriffinnskunni með árunum. Árið 1928 var afnumin regla um hámarksmagn sem heim- ilt var að selja hverjum og einum og þurfti þá ekki lengur að skrá það. Með reglugerðarbreytingu frá 1935 var felld niður skráning við sölu. 415 Sá draugur var þó ekki kveðinn niður nema um stundarsakir. Með viðbót við áfengisreglugerðina árið 1938 var að tillögu ráðunautarins í áfengismálum tekin upp skrán- ingarskylda á ný, forstjóra Áfengisverslunarinnar til lítillar gleði. 416 Samkvæmt breytingunni bar að skrá alla kaupendur áfengis með nafni og aldri og máttu lögregla og áfengisvarnanefndir ávallt hafa aðgang að þessum skrám. Ekki mátti heldur afhenda neinum áfengi nema kaupanda persónulega, en brögð höfðu verið að því að leynivínsalar fengju þá þjónustu hjá áfengisútsölum að fá vínið sent heim. Þó var heimilt að panta áfengi ef menn bjuggu langt frá útsölustað; raunar kvörtuðu margir yfir þessari heimild og bentu á að mörg pósthús væru eins og áfengisverslanir, „þar sem menn geta sótt áfengispantanir sínar á öllum tímum, þegar opið er, svo á virkum dögum sem helgum“. 417 Þessi reglugerðarákvæði voru hugsuð sem liður í baráttu við leynivínsala sem mjög höfðu látið að sér kveða á undanförnum árum en ákvæðin vöktu takmarkaða hrifningu hjá forstöðumönnum Áfengis- verslunarinnar. Forstjóri verslunarinnar hafði miklar efasemdir um ágæti þessarar skráningar, „sakir þess í fyrsta lagi, hve erfitt það var í framkvæmd og í öðru lagi vegna þess, að skriftir þessar þóttu vafasamar heimildir sakir þess að kaupendur voru ófúsir á að láta hinar réttu heimildir í té, ekki aðeins um heim- ilisfang, heldur og um nafn. En nú á að bæta aldri við“. 418 Hann benti á að þetta tvöfaldaði að minnsta kosti vinnu við afhendingu áfengis í verslunum, auk þess sem erfitt væri að sanna nafn og aldur kaupanda. Mun áhrifaríkara væri í baráttu við leynivínsala að lengja opnunartíma áfengisverslana og hafa hann svipaðan og hjá öðrum verslunum. Hann taldi jafn- vel, eins og fyrr er getið, að hafa mætti opið fram á nótt, a.m.k. í Reykjavík, en selja þá áfengið með hækkuðu verði og verja hagnaðinum „til baráttunnar gegn áfengisbölinu“. 419 Yfirstjórn Samkvæmt lögum um sölu og veitingar áfengis var til- skilið að forstöðumaður Áfengisverslunarinnar hefði lyfsalapróf, enda var honum einnig ætlað að hafa eftir- lit með lyfjabúðum í landinu. 420 Áður hafði landlæknir þetta eftirlit með höndum. Þær skyldur hafði land- 110