Aldarspegill - Samtal við Guðmund Hannesson

22 dæmi um íslenskan þéttbýlisstað þar sem aldur húsa er auðkenndur. Það gefur kost á að skoða hvernig bærinn bætir við sig „árhringjum“, ár fyrir ár, eða áratug fyrir áratug og jafnframt má sjá hvernig byggðamynstrið breytist samhliða, hvort sem það er mælt í grunnfleti, þéttleika, niður­ röðun bygginga eða gatnaskipan. Í fyrri hluta Um skipulag bæja fjallar Guðmundur um ástandið í nokkrum af stærstu íslensku þéttbýlisstöðunum í upphafi 20. aldar. Guðmundur gerir byggðina á Eyrinni á Ísafirði meðal annars að umtalsefni , sem hann sér ýmsa vankanta á (sjá 3. mynd að framan) . Eftir að skipulagsnefnd ríkisins tók til starfa á grundvelli skipulagslaganna sem sett voru árið 1921, var skipulag Ísafjarðar eitt það fyrsta sem nefndin tók sér fyrir hendur og reyndar það fyrsta sem var staðfest og tók gildi árið 1927. Guðmundur Hannesson átti sæti í nefndinni ásamt Geir Zoëga vegamála­ stjóra og Guðjóni Samúelssyni húsameistara og byggði nefndin beint og óbeint á þeim hugmyndum sem Guðmundur hafði kynnt í Um skipulag bæja . Eins og sést á 11. mynd hefur þetta skipulag haft óveruleg áhrif á Eyrina, enda stendur enn mikill fjöldi þeirra húsa frá aldamótunum 1900 sem skipulagið gerði ráð fyrir að myndu víkja fyrir annars konar byggð. Það er annað uppi á teningnum þegar við skoðum hverfi sem byggð voru frá grunni á grundvelli skipulags unnu af skipulagsnefndinni á sama tíma­ bili á óbrotnu landi.Afgerandi dæmi umþað er að finna í hlutaVesturbæjar Reykjavíkur (sjá 12. mynd) sem byggist mikið til upp á 4. áratug síðustu aldar. Þegar litið er yfir þróun íslenskra þéttbýlisstaða um miðbik síðustu aldar má almennt segja að þróunin haldi áfram nokkuð á grunni þeirra lína sem lagðar höfðu verið árin á undan og m.a. birtast í dæminu úr Vesturbæ Reykjavíkur (12. mynd), en þó fer einkenna módernismans smám saman að gæta meira. Þar eru sennilega sterkustu birtingarmyndirnar umfangs­ mikil umferðarmannvirki á borð við mislæg gatnamót Miklubrautar og Reykjanesbrautar sem byggð voru snemma á 8. áratugnum og breiðar stofn- og tengibrautir með víðfeðmum opnum svæðum til hliðanna sem einkenna mörg íslensk bæjarhverfi frá seinnihluta 20. aldar. Annað einkenni er sú skýra verkaskipting sem myndast á milli íbúðarhverfa og atvinnuhverfa og skipulag íbúðarhverfa fer að taka á sig nýja mynd þar sem raðir íbúðarblokka verða áberandi, eins og sjá má til dæmis við Háaleitisbraut í Reykjavík og Víðilund á Akureyri. Ekki þarf að kafa djúpt í þennan tíma til að skynja að smám saman losnar um þau áhrif sem Guðmundur og skipulagsnefndin fyrsta höfðu sett á þau hverfi sem voru að byggjast frá grunni á 4. og 5. áratugnum og fram á þann sjötta.