Aldarspegill - Samtal við Guðmund Hannesson

36 Háskólakennsla og rannsóknir Við stofnun Háskóla Íslands árið 1911 var Guðmundur Hannesson skip­ aður prófessor í líffærafræði og heilbrigðisfræði við læknadeild skólans. Með hinu nýja starfi gat Guðmundi betur sinnt rannsóknumog fræðilegum skrifum um ýmis hugðarefni sín tengd heilbrigðisfræði, ekki síst húsagerð og skipulagi bæja. Auk kennslunnar lagði hann frá upphafi áherslu á að miðla nýjustu þekkingu sinni til samfélagsins og hins almenna húsbyggj­ anda í bókum og tímaritsgreinum. Í grein sem birtist í Búnaðarritinu árið 1913 fjallar Guðmundur um bygg­ ingu steinhúsa til sveita. 19 Þar segir í upphafi að runnin sé upp mikil stein­ steypuöld í landinu. Steypuhúsin séu framför frá timburhúsum en þau séu misjöfn að gæðum og mörg þeirra með miklum göllum. Segir hann útlit steyptu húsanna „víðast fjarri því að vera fagurt, þaðan af síður neitt þjóðlegt eða einkennilegt. Að þessu leyti standa mörg steinhúsin langt að baki íslenzku bæjunum, sem geta verið mjög fagrir, þó sumum kunni að þykja kynlegt.“ 20 Guðmundur vakti athygli á ýmsu í sambandi við steyptu húsin: Á steypta veggi skorti hentugan lit, grái sementsliturinn sé ljótur, kalklitur haldlítill, olíulitur eigi illa við steinhús og sé auk þess dýr. Sléttun veggjanna með sementsblöndu er dýr og vilji reynast svikul, springa og losna frá steyp­ unni. Guðmundur telur að traustleika steinhúsa sé ábótavant og her­ bergjaskipan áfátt, meðal annars sé stigum ætlað of lítið rúm. Þá sé erfitt að breyta steyptum húsum. Hyggilegra sé að hlaða húsin úr steyptum steinum sem nýta mætti aftur, ef húsið er rifið. Helsti ókosturinn sé þó að steypan heldur ekki vatni og sé mjög köld. 21 Hann bendir á leiðir til að bæta úr þessu með því að vatnsverja steypuna og auka einangrun. Einfalda steypuveggi telur hann ekki henta á sveitabæjum. Betri lausn til framtíðar séu tvöfaldir steyptir veggir með tómu holi á milli, fylltu af tróði. 22 Þá bendir hann á að eina ráðið til þess að gera glugga sæmilega hlýja sé að hafa þá tvöfalda. 23 Greininni lýkur með þessari áminningu: „Enginn skyldi afráða byggingu og fyrirkomulag íbúðarhúss fyr en byggingafróður maður hefur athugað uppdrætti og fyrirkomulag alt.“ 24 Í annarri grein sem birtist í Búnaðarritinu 1915 fjallar Guðmundur um frá­ gang umhverfis sveitabæi. 25 Hann er meðal annars mótfallinn bæjar­ hlöðum og telur heppilegra að í stað þeirra komi steinlögð stétt í kringum allan bæinn. Með greininni birtist teikning eftir Guðjón Samúelsson, þá námsmann í arkitektúr, af íslenskum sveitabæ sem hann hafði gert eftir eigin höfði að beiðni Guðmundar. Um tillöguna segir Guðmundur meðal annars: